De Lusthof der Muziek

De Lusthof der Muziek biedt een ontdekkingsreis langs 750 jaar Nederlandse en Vlaamse muziektraditie, met speciale aandacht voor grotendeels vergeten genres zoals volksmuziek, speelmansmuziek, oude dansmuziek, kunstmuziek, liedboeken, straatliederen, anonieme componisten, enzovoort. De Lusthof der Muziek is een doorgeefluik van muziekbronnen die - dankzij internet - voor het eerst sinds eeuwen weer beschikbaar zijn. Alleen, ze staan over talloze websites verspreid. Met behulp van de Lusthof hopen we te bereiken dat ze niet alleen beschikbaar, maar ook makkelijk vindbaar zijn.

The Garden of Musical Delights delves into 750 years of musical tradition in the Low Countries: Flanders and the Netherlands. Read more

25 september 2012

Recueil manuscrit de danses (1850-1900)

Een kort bericht voor tussendoor. De website Mémoire du folk en Nord Pas de Calais presenteert een aardig Franstalig handschrift van rond 1850-1900 van Alphonse Nevet en Victor Cormont. Het bevat 142 dansen, waaronder veel quadrilles (42), walsen (24), polka's (22), scottiches (16) en mazurka's (13). Meer informatie vind je hier:
Recueil manuscrit de danses.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

11 september 2012

In de ramsj

Misschien wel het mooiste boek uit de Lage Landen over de geschiedenis van de volksmuziek staat in de ramsj. De Vrolijke Plug ziet het al maandenlang met lede ogen aan.

Het gaat om Traditionele muziek uit Vlaanderen van Wim Bosmans uit 2002. Het is vlot geschreven, met veel verstand van zaken – Wim Bosmans is wetenschappelijk medewerker van het Muziekinstrumentenmmuseum in Brussel en speelde in muziekgroep Jan Smed – en prachtig geïllustreerd. In negen hoofdstukken is er aandacht voor oude muziekbronnen, muzikanten, speelstijlen, dansen en dansgeschiedenis, instrumentengeschiedenis, liederen, de folkrevival, enzovoort. Ook voor Nederlanders is het een interessante bron van informatie. Sterker nog, in het hoge noorden worden ze zo niet gemaakt. Ook als je meer wilt weten over de geschiedenis van de Nederlandse volksmuziek is dit vermoedelijk een van de best mogelijke werken die je ooit zult tegenkomen.

En zo’n boek ligt dus al tijden in de ramsj: dat kan zo toch niet langer. Dus, volksmuziekliefhebbers van Nederland en België, haal voor een paar euro een exemplaar in huis – voor het te laat is!

Voor liefhebbers van ‘traditionele muziek’ (in de ruimste zin) zijn er momenteel maar liefst nog drie andere interessante boeken in de ramsj te vinden:

1) Meniste Bruyloften, of het amsterdamsch hoerdom, een hertaling door Coos Dieters van een anoniem boekje uit 1681. Meniste Bruyloften is een verslag van een reis door het nachtleven van Amsterdam zo'n 325 jaar geleden. Het was een gouden tijd, van veel rijkdom, maar ook van enorme armoede. Zij die tijd en geld hadden, vermaakten zich in muziek- en danshuizen. Jos Koning maakt in zijn studie naar de oorsprong van muziekbundels als De Nieuwe Hollandsche Schouwburg dankbaar gebruik van het kleurrijke beeld dat de anonieme auteur in dit boekje schetst. De oorspronkelijke tekst is te vinden op de website van de DNBL: http://www.dbnl.org/

2) De perfecte verleiding, Muzikale scènes op het Amsterdamse toneel in de zeventiende eeuw (2004) door Natascha Veldhorst. Boek met een vrij hoog academisch gehalte en zeer specifiek onderwerp (het is oorspronkelijk een proefschrift), maar toch goed leesbaar.

3) De kist van Pierlala, Straatliederen uit het geheugen van Nederland (2006) door L.P Grijp en M. de Bruin: bijna 130 populaire liederen uit voorgaande eeuwen, met muzieknotaties.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Gegevens:

Ramsj:
- ramsjkrant.nl

Websites van de muziekgroep Jan Smed en Wim Bosmans (met luistervoorbeelden):
- users.skynet.be/bk213852/JS/publnl.htm
- www.jansmed.be/

Website van Jos Koning (met luistervoorbeelden):
- www.joskoning.nl/

Muziekinstrumentenmuseum (MIM) in Brussel:
- www.mim.be

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

28 juni 2012

Hs. Musicq Boek 1740 - nogmaals

Het Musicq boek, begonnen den 8sten october anno 1740, een van de belangrijkste speelmanshandschriften uit de 18e eeuw, kwam in de Lusthof al eerder ter sprake. Inmiddels is een volledige transcriptie van dit handschrift op internet verschenen: een goede reden om het nog een keer in het zonnetje te zetten. De transcriptie werd gemaakt door Frederik Advocaat, die er ook zijn Master thesis over schreef.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
- Transcriptie en thesis door Frederik Advokaat (2012)
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

30 mei 2012

Deel 7 & 8 van de Nieuwe Hollandsche Schouwburg boven water?

Bij voorkeur gaven achttiende-eeuwse Amsterdamse muziekuitgevers populaire muziek uit in serie, onder een terugkerende titel, ongetwijfeld in een poging voort te bouwen op eerder verworven naamsbekendheid. Met name drie aan de schouwburg geliëerde series verwierven zo bij amateurmuzikanten een bijzondere status. Geen van die series werd echter ongehavend overgeleverd: steeds heeft de tijd zijn tol geëist en gingen er deeltjes verloren. En zo af en toe wordt daar alsnog een stukje van teruggevonden.

Nog niet zo lang geleden was dat een deeltje van de Hollantsche Schouburg, en nu is er bladmuziek opgedoken die wel eens een ander hiaat zou kunnen opvullen. Omdat de titelbladen ontbreken, is de precieze aard van de vondst nog onzeker. Wel zijn er aanwijzingen dat het hier zou kunnen gaan om fragmenten van deel 7 en 8 van de Nieuwe Hollandsche Schouwburg. Zoals valt te lezen in de heruitgave van de eerste zes delen van de Nieuwe Hollandsche Schouwburg en in de studie die Jos Koning (Twee Violen en een Bas) daarbij gepubliceerde (zie elders op de Lusthof), zouden deze deeltjes dateren uit de periode 1761-1771.

Met deze vondst is een bijkomende interessante kwestie gemoeid: er bestaat een ongewoon omvangrijk handschrift, bekend onder de wat ongelukkig titel "Handschrift 758 Volksmelodieën", dat sterke overeenkomsten met de Nieuwe Hollandsche Schouwburg vertoont, met dat verschil dat het veel uitgebreider is dan de zes bekende deeltjes van die serie. Welk van beide er eerder was, en hoe (en of) het een uit het ander voortkwam, is vooralsnog een onopgeloste kwestie.

Nu is, onder andere, een serie melodieën halverwege het handschrift in volgorde en notatie vrijwel identiek aan de deeltjes 5 en 6 van de Nieuwe Hollandsche Schouwburg; de hogere nummers uit het handschrift worden in veel gevallen nergens anders teruggevonden. Zodoende ontstond het vermoeden dat deze hogere nummers wellicht repertoire zouden bevatten uit de latere, verloren gewaande deeltjes van de Nieuwe Hollandsche Schouwburg - een theorie die nu misschien gestaafd zal kunnen worden. En wellicht kan daarmee ook het verband tussen beide bronnen worden opgehelderd.

De eerste indrukken van de Plug zijn dat niets zo simpel is als verwacht, maar om over het een en ander uitsluitsel te kunnen geven is eerst nog meer speurwerk nodig. Wordt vervolgd!

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Klik op het label 'schouwburg' hieronder voor verwante eerdere berichten.

2 april 2012

Nieuwe transcripties!

In reactie op de oproepen die de Vrolijke Plug via deze blog en elders deed, zijn diverse vrijwilligers aan de slag gegaan met het transcriberen van een keur aan oude muziekbronnen. Het resultaat van die gezamenlijke inspanning (ruimschoots over de 1000 melodieën in krap drie maanden tijd!) werd aan de Liederenbank aangeboden; vooralsnog is echter onduidelijk wanneer het materiaal daar beschikbaar zal zijn, en in welke vorm.

Het wachten valt sommigen zwaar, maar nu er is goed nieuws: de belangrijkste vruchten vallen nu ook hier op de Lusthof der Muziek te plukken! Bij verschillende bronnen zijn namelijk nieuwe linkjes toegevoegd waarlangs je de transcripties kunt downloaden. Het gaat hier met name om de volgende bronnen:

- Handschrift Balmer
- Handschrift Beukema
- De Hollantsche Schouburgh deel 1-7
- De Hollantsche Schouburgh deel 11
- Handschrift 758 volksmelodieën
- Lambert (1723) Een rechte en gemakkelyke wegwyzer der contra danssen
- De Nieuwe Hollandsche Schouwburg deel 1-6
- Deeltje 'Mortier' van de Oude en Nieuwe Hollandsche Boerenliedjes en Contredansen
- Handschrift van Frederik Speets
- Handschrift van Van Starkenborgh

Onderaan de pagina van iedere bron vind je de benodigde informatie.
Veel snuffelplezier en... wees er snel bij, want OP = OP!
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Lambert - Wegwyzer der contra danssen (1723)

Uit 1723 stamt Een rechte en gemakkelyke wegwyzer der contra danssen, Verrykt met de muzyk, etc van Gillis Lambert, ofwel Un veritable et facile guide des contre dances. Dit bescheiden dansbundeltje, voor Nederland vrij uniek omdat ook de dansbewegingen er (in woorden) in beschreven staan, werd gedrukt in Haarlem, bij wed. H. van Hulkenroy en A. van Hulkenroy.

Met hartelijke dank aan Jac F voor de geboden hulp en ondersteuning!

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Achtergronden
- Het origineel ligt bij de British Library.
- Transcriptie in abc
Koppelingen naar individuele bestanden op Google Drive werken niet meer. De meeste bestanden kun je nu vinden in de volgende verzamelmap (in grote lijn chronologisch gesorteerd): Google Drive: Lusthof der Muziek.


~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Muzijk Boeck van Van Starkenborgh (1720)

Nog niet zo lang geleden werd een Gronings handschrift herontdekt, een manuscript met de titel 'Edzert Jacob Tiarda van Starkenborgh mijn muzijk Boeck Anno Domini 1720'. Het bevat 76 dansen, drie liederen met franse tekst en tien geestelijke liederen.

Blijkens ingelegde aantekening was dit boek een geschenk van jhr. G. Alberda van Menkema aan jhr. mr. E. Tjarda van Starkenborgh. Zeer waarschijnlijk is het zodoende het eigendom geweest van Edzard Jacob Tjarda van Starkenborgh, heer van Middelsteweer in Noord-West Groningen, bij Leens.

Edzart Jacob Tjarda van Starkenborgh hoorde tot de Noord-Nederlandse regentenklasse. Hij werd geboren in 1700 in Leens, West-Groningen, waarschijnlijk op de borg Verhilversum. Hij was het achtste kind uit het huwelijk van Edzard Jacob Tjarda van Starkenborgh (1657-1716) en diens tweede vrouw Anna Habine Lewe (1665-1738).

Op ongeveer twintigjarige leeftijd begint Edzart jr. aan zijn muziekboek. Hij vertrekt naar Middelstewehr in Oost-Friesland (Duitsland, ten noorden van Emden), waar hij in 1727 of 1729 trouwt met Elisabeth von Diepenbrock, erfdochter van Middelstewehr, op dat moment ca. 14 jaar oud. Edzart Jacob Tjarda wordt door dit huwelijk heer van Middelstewehr. Zijn vrouw overlijdt drie jaar na hun huwelijk, in 1730, bij de geboorte van hun eerste kind, Anna Habina Tjarda van Starkenborgh.

Edzart schopt het tot president van het Koninklijk Pruisisch Hofgerecht van het vorstendom Ost-Friesland en wordt lid van de Oostfriese Ridderschap.

Waarschijnlijk overlijdt Edzart in 1749 in Middelstewehr, ongeveer 49 jaar oud. Volgens andere bronnen daarentegen, waarin hij vermoedelijk is verwisseld met een andere E.J.T. van Starkenborgh, hertrouwt hij in 1768 met Rutgera Christina Elisabeth van Dongen en zou hij in 1792 of 1793 zijn overleden.

Flip Rodenburg (van folkgorep Törf) heeft dit handschrift niet alleen getranscribeerd, maar tevens onderzoek gedaan naar de oorsprong ervan. In het handschrift staan een aantal tweestemmige stukjes met een ongewoon, 'fanfare-achtig' karakter. Verder zijn er overeenkomsten met gedrukte verzamelingen zoals de Oude en nieuwe Hollantse Boeren Lieties en Contredansen en de Hollantsche Schouburg, en met manuscripten zoals dat van Hanekuijk.

Om een goed beeld van de inhoud te krijgen heeft Flip bij de transcriptie zo veel mogelijk geprobeerd om speelbare versies te construeren.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Achtergronden

Aanvulling oktober 2021: Onderstaande koppelingen naar individuele bestanden op Google Drive werken niet meer. De meeste bestanden kun je nu vinden in de volgende verzamelmap (in grote lijn chronologisch gesorteerd): Google Drive: Lusthof der Muziek.

- Transcriptie in musicXML.
- Transcriptie in MS word.
- Transcriptie in PDF.

- Huidige verblijfplaats van het ms. in de Groninger Archieven (Groninger archieven, Archief 581 Familie Tjarda van Starkenborgh (1), 1500 – 1919).
- Website van Folkgroep Törf.
- In Wikipedia zijn interessante beschrijvingen te vinden over de verschillende Groningse borgen waar dit manuscript zijn actieve leven waarschijnlijk heeft gesleten, zoals de Menkemaborg, Starkenborg en Rensumaborg.

Referenties
www.archieven.nl
edzard jacob tjarda van starkenborgh 1700-1791 (met een portret van Edzart Jacob Tjarda).
Verhildersum, de borg
nazatendevries.nl
edzard jacob tjarda van starkenborgh 1657-1716

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Hs. Muzijkstukken van JP Beukema (ca 1850)

Augustus 2020: nieuwe link naar transcriptie in abc-notatie

Traditionele Groningse dansmuziek, rond 1850 opgetekend door Jacob Pieter Beukema. Tegenwoordig veel gespeeld dankzij de inspanningen van de Groningse folkgroep Törf, die een aantal nummers op cd zette. Bij deze cd gaf Törf een speelboek uit, compleet met akkoordbegeleiding, een levensloopbeschouwing van schoolonderwijzer Beukema, en een afdruk van het originele manuscript. In het handschrift staan onder andere tien walsen, negen exosen, vier angloises en twee conterdansen. Het origineel bevindt zich in het Openluchtmuseum Het Hoogeland in Warffum.

Aangezien het deunenboek is uitverkocht, heeft Flip Rodenburg van Törf zijn transcripties van het handschrift voor digitale verspreiding beschikbaar gesteld - waarvoor, namens folkmuziekminnend Nederland, de hartelijke dank van de Vrolijke Plug!

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Achtergronden

Aanvulling oktober 2021: Onderstaande koppelingen naar individuele bestanden op Dropbox en Google Drive werken niet meer. De meeste bestanden kun je nu vinden in de volgende verzamelmap (in grote lijn chronologisch gesorteerd): Google Drive: Lusthof der Muziek.

- Transcriptie in musicXML.
- Transcriptie in MS word.
- Transcriptie in PDF.

- Website van folkgroep Törf.
- Het oorspronkelijke manuscript ligt bij Openluchtmuseum Het Hoogeland.
Nieuwe link (aug 2020)
- Transcriptie in abc-notatie bij archive.org. Klik daar op 'Show all'; je hebt alleen het bestand nodig dat eindigt op '.abc'.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

9 januari 2012

Speelmuziek online bij het NMI

De collectie oude speelmanshandschriften van wijlen Christiaan Vlam, hier in de Lusthof al regelmatig ter sprake gekomen, is in het bezit van het Nederlands Muziek Instituut. Het NMI heeft onlangs scans van al deze handschriften, en meer, online gezet. De collectie is toegankelijk via http://speelmuziek.nederlandsmuziekinstituut.nl/.

Enkele van de gescande bronnen kwamen al eerder in de Lusthof ter sprake (op de desbetreffende pagina's vind je een link naar de scan):
- Smit (uitg.): De Nieuwe Hollandsche Schouwburg (alleen deel 1 t/m 5)
- Anoniem: handschrift 'Trompetboek' = 'Verzameling van 'airs', dansen en marsen, gezet voor twee violen' (NMI-4G87)
- Anoniem: 'Muziekboekje met voornamelijk dansen, gezet voor de gitaar' (NMI-4N51)
- Handschrift Bolhuis 1 (NMI-21K17)
- Handschrift Bolhuis 2 (NMI-21K16)
- Handschrift Jan Klok (4 delen)
- Dansboekje van H.C. Kooy (NMI-4N52)
- Handschrift Mentjot (NMI Kluis D14)
- Handschrift Nicolaas Wimmel (NMI-4G79)

Maar het loont om nog wat verder in de verzameling rond te snuffelen. Naast bovengenoemde handschriften vind je er drukken als:
- del Croebelis: Het nieuwe Hollands speel-huys (3 delen)
- Gastoldi: Balletten, lustigh om te zingen, en speelen, met drie stemmen : op nieuws verciert met een nieuwe alt, ofte vierde partye (NMI Kluis C9)
- Hummel (uitg.): Nieuwe verzaamelinge van Hollandsche contradanssen, menutten [sic] en pluggen (1e deel) (NMI II C26)
- Matthysz (uitg.): 't Uitnemend Kabinet, vol Pavanen, Almanden, Sarbanden, Couranten, Balletten, Intraden, Airs &c. En de nieuwste Voizen (NMI Kluis D16(1)) (2e deel)

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~